Πως γιορτάζει η Κρήτη τα κούλουμα – Ήθη και έθιμα του νησιού

Στα περισσότερα νοικοκυριά στην Κρήτη  όλα είναι έτοιμα για το

νηστίσιμο… φαγοπότι, από το οποίο δεν  λείπουν οι λαγάνες, ο ταραμάς, ο χαλβάς και τα καλαμαράκια.

Πολλοί, ως γνήσιοι κρητικοί που δεν χάνουν ποτέ την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, έχουν ήδη προμηθευτεί το χαρταετό που θα πετάξουν, ενώ σε πολλές περιοχές του νησιού  πραγματοποιούνται διάφορα ήθη και έθιμα.

Για την ιστορία...για τα κούλουμα

Με την ονομασία κούλουμα χαρακτηρίζεται ο υπαίθριος πανηγυρισμός της «Καθαρής Δευτέρας». Δεν έχει εξακριβωθεί η αρχαία προέλευση της εορτής αυτής που αποτελεί θρησκευτική εορτή κατά την οποία εορτάζεται η αμέσως μετά της Αποκριάς έναρξη της Τεσσαρακοστής.

Οι γιορτάζοντες τα «Κούλουμα» τρώνε άζυμο άρτο «λαγάνες» ενώ καταναλώνουν κυρίως νηστίσιμα φαγητά λεγόμενα σαρακοστιανά όπως π.χ. ταραμά, ταραμοσαλάτα, θαλασσινά, ελιές, κρεμμύδια, διάφορα λαχανικά, χαλβά κ.ά..

Ετυμολογικά για την λέξη «Κούλουμα» υπάρχουν πολλές εκδοχές ως προς την προέλευση και τη ερμηνεία. Ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας, Νικόλαος Πολίτης, υποστηρίζει ότι η λέξη προέρχεται από το λατινικό «cuuiulus», που σημαίνει αφθονία, αλλά και τέλος. Τα κούλουμα εκφράζουν, δηλαδή, τον επίλογο της Αποκριάς και παράλληλα την έναρξη της περιόδου της Σαρακοστής (σαράντα ημέρες για το Πάσχα).

Μια άλλη εξίσου πιθανή θεωρία θέλει τα κούλουμα να προέρχονται από την, επίσης λατινική, λέξη «columna» –που σημαίνει κίονας, κολώνα– κι αυτό γιατί οι Αθηναίοι συνήθιζαν να γιορτάζουν την Καθαρή Δευτέρα στις «κολώνες», δηλαδή στις Στήλες του Ολυμπίου Διός, χωρίς φυσικά να ξεχνούν να πάρουν μαζί τους το χάρτινο σύνεργο του υπαίθριου παιχνιδιού, που τελικά επικράτησε ως έθιμο.

Έθιμα της Καθαρής Δευτέρας σε όλη την Κρήτη

Πολλές περιοχές του νησιού για τον εορτασμό της Καθαρής Δευτέρας   αναβιώνουν  διάφορα έθιμα. Το creteplus.gr σας παρουσιάζει κάποια από αυτά.

Ηράκλειο

Γιορτή Πορτοκαλιού στο Φόδελε

Οι κάτοικοι του Φόδελε την «Καθαρή Δευτέρα» καλούν όλο τον κόσμο να  γιορτάσουν μαζί τους τα «χρυσά μήλα των εσπερίδων» ", το καρπό που 'ναι του ήλιου προσφορά!, τον καρπό "που κατοικούν οι ηλιαχτίδες'"!».  Προσφέρουν κούλουμα με χρώμα πορτοκάλι, γεύσεις, γλυκά αρώματα και ρακί από πορτοκάλι.

Ο Cristoforo Buodelmonti, το 1415, σημειώνει ότι το Φόδελε «στολίζεται με πολυάριθμα οπωροφόρα δέντρα», ενώ το 1842 ο Βυζάντιος τονίζει ότι το «το χωρίον τούτον παράγει πλήθος γλυκολέμονα, πορτοκάλια και λεμόνια».

Αβδού: ”Θα φάμε, θα χορέψουμε, με λύρα Παπαδάκη, θα πιούμε και καμιά ρακή, μπόλικο μεζεδάκι”.

Στο Αβδού γιορτάζουν τα κούλουμα με παραδοσιακή φασολάδα, νηστίσιμα εδέσματα, ποτά και γλυκά και με την συνοδεία μουσικοχορευτικών παραδοσιακών συγκροτημάτων.

Τα "Αποκριγιώματα στο Ρούβα"

Στα «αποκριγιώματα» στήνεται ένα ολοήμερο γλέντι. Πολλοί γίνονται «Αρκουδιάρηδες» δηλαδή είναι ντυμένοι με προβιές αιγοπροβάτων, με μαύρα πρόσωπα και κουδούνια, δεμένοι με σκοινιά και αλυσίδες, που χορεύουν έναν αλλόκοτο χορό τρομάζοντας τους μικρούς «Ζορό» και τις «Πριγκίπισσες της νύχτας».

Αντισκάρι: Καντής

Στο Αντισκάρι αναβιώνει εδώ και 30 χρόνια το παραδοσιακό έθιμο του Κρητικού Γάμου ή αλλιώς «Καντή». O «Καντής», είναι ένα έθιμο που παρουσιάζει το κλέψιμο της νύφης, τα οποία σε συνδυασμό με το καλό κρασί, και τους ήχους της λύρας αποτελούν μια μοναδική εμπειρία που αξίζει να ζήσετε.

Ρέθυμνο

Φουρφουράς Αμαρίου : Κρητικός παραδοσιακός γάμος

Στο Φουρφουρά Αμαρίου αναβιώνουν τον Κρητικό παραδοσιακό γάμο με την συμμετοχή δεκάδων «ηθοποιών» και εκατοντάδων «γαμηλιώτων» τηρώντας τα παραδοσιακά έθιμα της Κρήτης, σε μια άψογη διοργάνωση που συμμετέχουν όλοι οι παρευρισκόμενοι.

Η πομπή ξεκινά από τα Πάτελα (γειτονιά του Φουρφουρά) από το πατρικό του γαμπρού και με την συνοδεία της δικολογιάς του και των οργανωπαιχτών κατευθύνονται προς την πλακούρα (γειτονιά του Φουρφουρά) για να πάρουν τη νύφη από το σπίτι της με την ανταλλαγή των γνωστών μαντινάδων.

Στη συνέχεια οι γαμηλιώτες περνούν από τον τροχαλέ για να φτάσουν στην πλατεία για την τέλεση του διπλού γάμου.

Μελιδόνι : Αυγομαζώματα

Στο Μελιδόνι κάνουν «αυγομαζώματα» Μετά ακολουθεί ο Καντής και το κλέψιμο της νύφης.

Χανιά

Παλαιόχωρα : Ο ουρανός γεμίζει χαρταετούς

Κάθε χρόνο , «την Καθαρή Δευτέρα», στην παραλία Γραμμένο, στην Παλαιόχωρα ο ουρανός γεμίζει με χαρταετούς, κλόουν ψυχαγωγούν τα παιδιά και  υπάρχει κέρασμα με ό,τι βγάλει το σαρακοστιανό καζάνι.

Κάινα: Το έθιμο της καμήλας

Την Καθαρά Δευτέρα, στην Κάινα, στο δήμο Αποκορώνου θα αναβιώσει το έθιμο της καμήλας.
Όλοι οι κάτοικοι της Κάινας αρχίζουν από πολύ νωρίς τις ετοιμασίες για την κατασκευή της καμήλας αλλά και του μουτζουρώματος. Η Καμήλα είναι ένα Διονυσιακό έθιμο και πρωτοεμφανίστηκε τον 19ο αιώνα.
Κατασκευάζεται από μια ξύλινη σκάλα, δύο κοφίνια που αποτελούν τις δύο καμπούρες της καμήλας, μία παλέτσα και το σκελετό του κεφαλιού ενός γαϊδάρου.

Στον ουρανίσκο του κεφαλιού τοποθετείται ένα καρούλι για να ανοιγοκλείνει το στόμα του με το τράβηγμα ενός σχοινιού. Στα μάτια του τοποθετούνται δύο μανταρίνια ζωγραφισμένα και ντύνεται με προβιές κουνελιών.

Στην καμήλα μπαίνουν συνήθως τρεις άνθρωποι. Ένας κρατάει το κεφάλι στερεωμένο σε ένα ξύλο, και οι άλλοι δύο με τη βοήθεια των κοφινιών σχηματίζουν τις καμπούρες της.

Λασίθι

Ελούντα : Άφθονο το …κρέας

Στους Μύλους της Ελούντας την Kαθαρή Δευτέρα  υπάρχει μουσική, ποικιλία από παραδοσιακά σπιτικά νηστίσιμα εδέσματα, αλλά και για τους λάτρεις του κρέατος σουβλάκια!

Επιμέλεια: Μανώλης Κριτσωτάκης